Hodowla lasu

Na pojęcie hodowli lasu składa się szereg czynności gospodarczych, mających na celu utrzymanie, kształtowanie, odtwarzanie i doskonalenie lasu, przy uwzględnieniu pełnionych przez niego funkcji, w tym produkcyjnych, ochronnych, krajobrazowych i społecznych

  Podstawową zasadą nowoczesnej hodowli lasu stosowaną w Nadleśnictwie Miechów jest zmniejszenie i  rozproszenie ryzyka hodowlanego, realizowane poprzez zachowanie możliwie dużego zróżnicowania genetycznego drzew leśnych, kształtowanie drzewostanów dostosowanych do warunków siedliskowych, o możliwie bogatym składzie gatunkowym, zróżnicowanej budowie przestrzennej i małopowierzchniowych formach zmieszania oraz takim pielęgnowaniu drzewostanów i siedlisk aby w pełni wykorzystać ich możliwości produkcyjne przy jednoczesnym zwiększeniu stabilności ekosystemu leśnego.

  W planie urządzenia lasu Nadleśnictwa Miechów na lata 2013-2022 ramowy rozmiar zadań z zakresu czynności związanych z hodowlą lasu kształtuje się następująco:

·        odnowienia i zalesienia – 1200,70 ha,

·        poprawki i uzupełnienia – 13,18 ha,

·        melioracje agrotechniczne – 1213,88 ha,

·        pielęgnacja gleby – 1372,39 ha,

·        czyszczenia wczesne – 299,95 ha,

·        czyszczenia późne – 634,53 ha,

·        trzebieże wczesne – 1004,70 ha,

·        trzebieże późne – 5679,83 ha.

  Jednym z podstawowych zadań hodowli lasu jest odnawianie drzewostanów poprzez stosowanie właściwie dobranych sposobów zagospodarowania oraz rębni czyli takich sposobów postępowania, które w dojrzałych drzewostanach umożliwiają pozyskanie wyprodukowanego surowca (drewna) i jednocześnie zmierzają do stworzenia właściwych warunków ekologicznych dla młodego pokolenia lasu, odnawianego w sposób naturalny lub sztuczny. Lasy Nadleśnictwa Miechów zagospodarowane są sposobem zrębowo- przerębowym (99,7% powierzchni) z wysokim udziałem odnowień powstających pod górną lub boczną osłoną drzewostanu macierzystego. Najczęściej stosowanymi rębniami (wg Zasad Hodowli Lasu) są: rębnia gniazdowa-częściowa (III b) stosowana do wzbogacania składów gatunkowych w dąbrowach i buczynach oraz przebudowy drzewostanów ze znacznym udziałem sosny na żyznych siedliskach, gdzie docelowo panować mają cenne gatunki liściaste oraz  rębnia częściowa wielkopowierzchniowa lub pasowa  (II a, II b) dobrze służąca naturalnemu odnowieniu drzewostanów bukowych (rzadziej dębowych). W mniejszym udziale powierzchniowym  wykorzystywane są także: rębnia częściowa gniazdowa (II d) oraz rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalona (IV d) stosowane w drzewostanach mieszanych z możliwością uzyskania naturalnego odnowienia oraz rębnia gniazdowa zupełna (III a) służąca do przebudowy drzewostanów sosnowych. Ze względu na uwarunkowania glebowo-siedliskowe niewielkie jest natomiast znaczenie zrębowego sposobu zagospodarowania oraz rębni zupełnej (około 0,3%).

  W Nadleśnictwie Miechów wykonuje się około 90-110 ha/rok odnowień sztucznych. Materiał sadzeniowy produkujemy we własnej szkółce leśnej o powierzchni produkcyjnej 200 arów, a także tunelach i korytach o powierzchni 12,72 ara.  W warunkach kontrolowanych hodujemy sadzonki buka zwyczajnego, modrzewia europejskiego i sosny zwyczajnej, a na powierzchni otwartej sadzonki dębu szypułkowego, olszy czarnej, brzozy brodawkowatej, klonu jaworu i lipy drobnolistnej. Od 2015 roku korzystamy także z sadzonek buka i dębu wyprodukowanych z powierzonych przez nas nasion w nowo otwartej szkółce kontenerowej w Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska.

  Nasiona do produkcji materiału sadzeniowego pozyskujemy z wyłączonych i gospodarczych drzewostanów nasiennych oraz źródeł nasion. Aktualnie w Nadleśnictwie Miechów znajduje się 74 ha wyłączonych drzewostanów nasiennych, w tym: buka zwyczajnego 40 ha, dębu szypułkowego 10 ha, brzozy brodawkowatej 20 ha i modrzewia 4 ha. Natomiast łączna powierzchnia gospodarczych drzewostanów nasiennych wynosi 335 ha, w tym: buka zwyczajnego 140 ha, dębu szypułkowego 96 ha, sosny zwyczajnej 53 ha, modrzewia europejskiego i jodły pospolitej po 29 ha oraz świerka, olszy czarnej i jesionu wyniosłego w przedziale 2-7 ha. Ze źródeł nasion (4 szt.) pozyskujemy materiał rozmnożeniowy lipy drobnolistnej i klonu jaworu. Ponadto na terenie nadleśnictwa posiadamy 88 szt. drzew matecznych siedmiu gatunków (Brz, Md, So.c, Bk, Db.s, Js, Czr). Nadleśnictwo posiada również plantację nasienną sosny zwyczajnej rasy podhalańskiej oraz plantacyjną uprawę nasienną modrzewia europejskiego.

  Stosujemy głównie sadzenie wiosenne, poprzedzone jesiennym, najczęściej mechanicznym  przygotowaniem gleby. Dążymy do ograniczenia rozmiaru poprawek i uzupełnień przez stosowanie dobrego materiału sadzeniowego, dokładne sadzenie  i niedopuszczenie do przesuszenia korzeni sadzonek. W ostatnich latach testujemy efektywność sadzenia bez przygotowania gleby z zastosowaniem specjalnej motyki, co skutkuje niższymi, w porównaniu do tradycyjnego sposobu, kosztami odnowień oraz  wysoką udatnością. Od 2015 roku znaczna część odnowień sztucznych zakładana jest przy wykorzystaniu sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym (Bk 1/0K, Db 1/0K), co uniezależnia nas od warunków pogodowych oraz w razie potrzeby umożliwia wydłużenie kampanii sadzeniowej.

  Istotną część kosztów hodowli stanowi pielęgnacja upraw. Bujny rozwój roślinności zielnej w warstwie runa wynika z faktu, że aż 98 % powierzchni leśnej nadleśnictwa reprezentowane jest przez żyzny typ siedliskowy lasu świeżego wyżynnego.  Szczególnie uciążliwe dla odnowień są:  jeżyna, malina i trzcinnik, które wymagają dwukrotnego, a czasem nawet trzykrotnego wykaszania w sezonie wegetacyjnym. Problemem są także uszkodzenia odnowień przez zwierzynę, wymuszające zastosowanie odpowiednich zabiegów ochronnych.

  W miarę wzrostu drzewostanów, pielęgnujemy je zgodnie z obowiązującymi zasadami hodowli, wykonując w uprawach starszych i młodnikach  czyszczenia wczesne i późne, a w żerdziowinach, drągowinach i drzewostanach dojrzewających trzebieże wczesne i późne. W czyszczeniach gatunków liściastych dużą uwagę przykładamy do eliminacji egzemplarzy wadliwych, w szczególności przerostów, rozpieraczy, dwójek i okazów wielopniowych oraz do regulacji zagęszczenia w celu uzyskania stabilnych i jednocześnie wysokiej jakości drzewostanów bukowych i dębowych.   Szczególnej uwagi wymagają kilkugatunkowe drzewostany mieszane, w których popieramy utrzymanie cennych domieszek oraz gatunków biocenotycznych. W trzebieżach zabiegi pielęgnacyjne oparte są na zasadach selekcji pozytywnej, prowadzonej z uwzględnieniem specyfiki i wymagań poszczególnych gatunków drzew leśnych.

  W drzewostanach o składzie gatunkowym nie zgodnym z siedliskiem lub uszkodzonych przez czynniki abiotyczne prowadzimy ich przebudowę, w kierunku składów zgodnych z  warunkami przyrodniczo-leśnymi  i jednocześnie odpornych na czynniki stresogenne.  Średni rozmiar prac odnowieniowych związanych z przebudową wynosi około 6 ha/rok, a podstawowymi docelowymi gatunkami głównymi są w naszym nadleśnictwie dąb szypułkowy i buk zwyczajny, a w mniejszym stopniu także jodła pospolita. Prowadzimy także przemianę postaci drzewostanów z jednopiętrowych na dwu- lub wielopiętrowe, co podnosi ich produkcyjność, zwiększa bioróżnorodność oraz w większym stopniu realizuje funkcje ochronne.